Thesaurus lexicorum Latinorum

Avete sempre sognato di poter accedere gratuitamente a tutti i principali strumenti per lo studio dei testi latini? Schola Humanistica ha lavorato per voi passando criticamente in rassegna una ricchissima mole di materiale disseminato nel mare magnum della rete. Da oggi non dovrete più perdere tempo per ricercare una singola pagina, perché abbiamo messo qui a vostra disposizione la più vasta raccolta di dizionari del latino classico, medievale e moderno liberamente accessibili on-line. Per ognuno di questi ferri del mestiere abbiamo predisposto una sintetica descrizione, con la quale vi guideremo passo passo nella scelta dello strumento più adatto alle vostre esigenze. Non vi resta quindi che scoprire e far conoscere questi tesori ai vostri colleghi e studenti!

 

Index lexicorum

 

1. Latino classico

a. Thesaurus linguae Latinae

Per i perfezionisti

Il più importate dizionario della lingua latina (non ancora completo).

Thesaurus linguae Latinae, Leipzig-München 1901-

b. Lexicon totius Latinitatis

Il nostro preferito!

Il più vasto dizionario latino completo.

Lexicon totius Latinitatis ab Aegidio Forcellini lucubratum, deinde a Iosepho Furlanetto emendatum et auctum, nunc vero curantibus Francisco Corradini et Iosepho Perin emendatius et auctius melioremque in formam redactum, Patavii 1965.

c. Georges

Rigore e disciplina

Un dizionario di solida impostazione in tedesco.

K. E. Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch, Hannover-Leipzig, 1913-1918

d. Lewis & Short

Facile e veloce

Uno dizionario ben noto nel mondo anglofono.

Ch. T. Lewis – Ch. Short, A Latin Dictionary, Oxford 1879

e. Dictionnaire etymologique

Qual è l’etimologia di …? Scoprilo in francese!

Il più autorevole dizionario etimologico.

A. Ernout – A. Meillet, Dictionnaire etymologique de la langue latine, Paris 1951

f. Etymologisches Wörterbuch

Qual è l’etimologia di …? Scoprilo in tedesco!

Un importante dizionario etimologico in tedesco.

A. Walde, Lateinisches etymologisches Wörterbuch, Heidelberg 1910

g. Antibarbarus

Per puristi e ciceroniani incalliti

L’Antibarbarus del Krebs.

J. Ph. Krebs, Antibarbarus der lateinischen Sprache, Basel 1905, vol. 1 (A-I)
J. Ph. Krebs, Antibarbarus der lateinischen Sprache, Basel 1905, vol. 2 (L-Z)

h. De particulis Latinis

Tutto ciò che avreste sempre voluto chiedere su preposizioni, avverbi e interiezioni

Il prezioso repertorio De particulis Latinis del Tursellinus.

F. G. Hand, Tursellinus, seu de particulis latinis commentarii, Weidman, Leipzig 1829–45, vol. 1 (A-AUTEM)
F. G. Hand, Tursellinus, seu de particulis latinis commentarii, Weidman, Leipzig 1832, vol. 2 (BA-GRATUITO)
F. G. Hand, Tursellinus, seu de particulis latinis commentarii, Weidman, Leipzig 1836, vol. 3 (HA-MULTUM)
F. G. Hand, Tursellinus, seu de particulis latinis commentarii, Weidman, Leipzig 1845, vol. 4 (NAM-PUTA)

2. Latino medievale e moderno

a. Du Cange

Per fortuna c’è il Du Cange!

Il più importante dizionario del latino medievale.

Ch. Du Cange, Glossarium mediae et infimae Latinitatis, Niort 1883-1887

b. Novum Glossarium mediae Latinitatis

Ancora incompleto ma molto attendibile

Il Novum Glossarium mediae Latinitatis.

Novum Glossarium mediae Latinitatis, Copenaghen 1957-

c. Niermeyer

Ricco e attendibile

Un dizionario del latino medievale in francese e inglese.

J. F. Niermeyer, Mediae Latinitatis lexicon minus, Leiden 1954-76

d. Blaise

Per il latino della Chiesa

Un dizionario del latino medievale di ambito ecclesiastico.

A. Blaise, Lexicon Latinitatis medii aevi, praesertim ad res ecclesiasticas investigandas pertinens, Turnhout 1975

e. Ramminger

Uscito dal cantiere dei grandi

Il più importante dizionario del latino moderno.

J. Ramminger, Neulateinische Wortliste. Ein Wörterbuch des Lateinischen von Petrarca bis 1700

f. Bacci

Per i puristi

Un dizionario dei termini latini moderni.

Antonii Bacci Lexicon eorum vocabulorum quae difficilius Latine redduntur, Roma 1949

g. Neo-Latin Lexicon

Si può dire (quasi) tutto in latino

Il Neo-Latin Lexicon di Morgan e Owens.

D. Morgan – P. Owens, Neo-Latin Lexicon

h. Orbis Latinus

Viaggiare per il mondo in latino

L’Orbis Latinus del Grässe.

J. G. Th. Grässe, Orbis Latinus. Lexikon lateinischer geographischer Namen des Mittelalters und der Neuzeit Grossausgabe, Braunschweig 1972

i. Onomasticon Totius Latinitatis

Con i nomi latini non si scherza

Il più vasto repertorio onomastico.

G. Perin, Onomasticon Totius Latinitatis, Padova 1913, vol. 1 (A-I)

j. Lexicon nominum virorum et mulierum

Dimmi il tuo nome in latino

L’utilissimo repertorio di Karl Egger.

C. Egger, Lexicon nominum virorum et mulierum, Roma 1963

3. I grandi dizionari degli umanisti

a. Elegantiae

Le Elegantiae di Lorenzo Valla (1407-1457).

L. Valla, Elegantiae linguae Latinae, Basel 1540

b. Cornucopiae

Il vocabolario di Niccolò Perotti (1429-1480).

N. Perotti, Cornucopiae seu linguae Latinae commentarii, Basel 1526

c. De orthographia

Il De orthographia di Giovanni Tortelli (1400-1466).

G. Tortelli, De orthographia, Roma 1471

d. Calepinus

Calepinus: il dizionario di Ambrogio Calepio (1435-1511).

A. Calepio, Dictionarium Latinum, Reggio Emilia 1502

e. Thesaurus

Il Thesaurus di Robert Estienne (1503-1559).

R. Stephanus, Dictionarium seu Latinae linguae Thesaurus, Paris 1543, vol. 1 (A-I)
R. Stephanus, Dictionarium seu Latinae linguae Thesaurus, Paris 1543, vol. 2 (L-P)
R. Stephanus, Dictionarium seu Latinae linguae Thesaurus, Paris 1543, vol. 3 (Q-Z)

f. Gesner

Il Thesaurus di Johann Matthias Gesner (1691-1761).

J. M. Gesner, Novus linguae et eruditionis Romanae thesaurus, Leipzig 1749